Bahasa Melayu, Bahasa Malaysia: Pandangan Datuk Dr. Hassan Ahmad

Bahasa kebangsaan kita ialah bahasa Melayu. Hal ini tercatat dalam Perkara 152 Perlembagaan Persekutuan. Pandangan Datuk Dr. Hassan Ahmad tentang perkara ini dalam Klik DBP keluaran 16 Mei 2007 wajar menjadi renungan kita.

Masukan yang berkaitan: (1) Perkara 152 Tidak Boleh Dipinda (2) Bahasa Melayu, Bahasa Malaysia: Pandangan KNB (3) Gerakan Bahasa Kebangsaan Memerlukan Transformasi (4) Bahasa Melayu Asas Kontrak Sosial (5) Pembudayaan Bahasa Kebangsaan (6) Pandangan tentang Pendekatan Modular Bahasa Melayu

Pedoman Bahasa (JPEG) 065. Minda Tokoh/Pejuang/Ahli/Pencinta Bahasa Melayu

Lampiran

Suatu ketika dahulu, nama bahasa Melayu ditukar menjadi bahasa Malaysia. Tidak lama kemudian istilah bahasa Malaysia dihapuskan dan nama bahasa Melayu dikembalikan. Sekarang, saya dengar nama bahasa Malaysia itu hendak digunakan semula, menggantikan istilah bahasa Melayu.

Alasan menggantikan nama bahasa Melayu dengan istilah rekaan bahasa Malaysia ialah, bahasa Melayu bukan hanya untuk orang Melayu tetapi juga untuk semua rakyat atau warga Malaysia. Pada fikiran orang yang menciptakan istilah itu, nama bahasa Malaysia sesuailah digunakan untuk membebaskan bahasa Melayu daripada sebarang kaitan dengan etnik Melayu atau bangsa Melayu. Jadi, istilah bahasa Malaysia dianggap sebagai istilah yang neutral atau bebas etnik.

Namun begitu, bahasa Malaysia tidak semestinya menunjukkan bahawa itu adalah bahasa Melayu. Semua bahasa di Malaysia – bahasa Cina, bahasa Tamil, bahasa Kadazan, bahasa Iban, dan lain-lain lagi – dapat dianggap sebagai bahasa Malaysia, selain bahasa Melayu. Bahkan, dalam Perlembagaan, dalam Akta Bahasa Kebangsaan (1963/1968) dan dalam Akta Pendidikan disebut bahawa bahasa Melayu ialah bahasa kebangsaan Persekutuan Malaysia. Istilah bahasa Malaysia tidak digunakan dalam dokumen-dokumen perundangan (akta) itu. Inilah taraf politik-legalistik bahasa Melayu yang membezakan taraf bahasa Melayu dengan bahasa-bahasa lain. Ini dasar untuk kepentingan negara, bukan untuk kepentingan etnik.

Hal yang lebih penting ialah, hakikat genetik bahasa atau etnolinguistik bahasa Melayu, iaitu bahasa Melayu ialah bahasa orang Melayu, bukan bahasa orang Cina, orang India, orang Inggeris dan lain-lain lagi. Jadi istilah Melayu tidak dapat dipisahkan atau dihapuskan daripada istilah bahasa Melayu. Cuba fikirkan, adakah bahasa kebangsaan atau bahasa rasmi Britain dan Australia, misalnya, disebut bahasa Britain atau bahasa Australia? Jawapannya tidak. Bahasa rasmi Britain dan Australia ialah bahasa Inggeris. Di negara yang menggunakan lebih daripada satu bahasa rasmi, bahasa-bahasa rasmi itu tetap mengekalkan status genetik atau etnolinguistiknya. Contohnya Singapura.

Memang ada negara yang mengaitkan bahasa rasmi dan bahasa kebangsaannya dengan nama negara. Contoh yang ketara ialah Indonesia. Di sana bahasa rasmi/bahasa kebangsaan Indonesia disebut bahasa Indonesia walaupun dari segi genetiknya bahasa Indonesia itu sebenarnya ialah bahasa Melayu, bukan bahasa Jawa, bukan bahasa Minangkabau, bahasa Bugis, Aceh dan lain-lain lagi. Keadaan demografi bahasa di Indonesia cukup heterogen dan kompleks. Di sana terdapat ratusan bahasa etnik dari rumpun bahasa Melayu-Polinesia. Tetapi bahasa Melayu telah lama menjadi bahasa pemersatuan atau lingua franca di Indonesia (sejak zaman pemerintahan Belanda). Bahasa inilah yang akhirnya diterima sebagai bahasa bebas etnik untuk menyatupadukan penduduk Indonesia yang cukup heterogen itu. Dengan kata lain, bahasa Melayu di Indonesia tidak dikaitkan lagi dengan etnik Melayu atau dengan kuasa Melayu.

Di Malaysia, kita tidak perlu menciptakan istilah baharu yang kononnya neutral atau bebas etnik untuk menggantikan nama bahasa Melayu. Istilah yang lebih bersifat supraetnik dan supradaerah atau wilayah sudah ada dalam Perlembagaan, iaitu bahasa kebangsaan.

Janganlah kita menimbulkan masalah yang tidak habis-habis disebabkan orang yang berkuasa membuat keputusan tidak berfikir berdasarkan kebenaran dan ilmu. Istilah Persekutuan Tanah Melayu sudah tidak ada lagi, digantikan dengan istilah Malaysia Barat. Janganlah kita menghapuskan nama bahasa Melayu pula.