Sari Makalah: Bahasa Islam Terbesar

Sari Makalah: Pembudayaan Bahasa Kebangsaan
Bahasa Melayu Asas Kontrak Sosial

Hassan Ahmad, “Bahasa Melayu Membina Tamadun Bangsa”, Dewan Bahasa, Mei 2011, halaman 6 - 10.

1. Bahasa Islam yang terbesar di dunia bukan bahasa Arab tetapi bahasa Melayu. Sebagai bahasa kebangsaan dan bahasa rasmi negara, bahasa Melayu berada di tempat kelima selepas bahasa Inggeris, bahasa Cina, bahasa Hindi dan bahasa Sepanyol. Bahasa Melayu dituturkan oleh lebih 260 juta manusia.

2. Pada abad keempat belas bahasa Melayu jauh lebih “maju” daripada bahasa Inggeris. Mulai abad itu, selain terus menjadi bahasa kerajaan dan bahasa perdagangan, bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu semakin berkembang. Sebagai bahasa Ilmu, bahasa Melayu digunakan untuk berfikir serta membincangkan, menyebarkan dan menulis ilmu Islam.

3. Bangsa Melayu sudah mempunyai kerajaan sejak abad ketujuh, iaitu Kerajaan Melayu-Sriwijaya. Kerajaan ini menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa istana dan bahasa ilmu. Tegasnya bangsa Melayu sudah lama bertamadun. Tamadun Melayu itu mencapai puncak kegemilangan yang ketara pada abad ketiga belas. Tamadun itu dibina atas empat tiang, iaitu (a) agama Islam, (b) ilmu dan persuratan, (c) budaya keperibumian yang mendapat cahaya Islam dan (d) bahasa Melayu. Bahasa Melayu menjadi alat utama kerajaan Melayu zaman itu untuk mengembang dan memperkukuh tiang (a), (b) dan (c).

4. Alat penting tamadun bahasa Melayu mulai abad ketiga belas ialah tulisan Jawi. Tulisan Jawi memulakan proses ketamadunan yang penting, iaitu kegiatan penulisan manuskrip dalam bahasa Melayu. Manuskrip contoh dalam tulisan Jawi ialah Hikayat Raja Pasai yang terkarang pada abad keempat belas.

5. Pada abad ketujuh belas, Kerajaan Aceh menggalakkan debat cendekiawan dan selalunya diadakan di hadapan raja. Misalnya, Nuruddin al-Raniri berdebat dengan Hamzah Fansuri tentang tasauf. (MIAR: Debat bukan budaya kita?”)

6. “Bahasa kerjaan Melayu zaman itu bukan bahasa pasar, bukan bahasa kacukan atau bahasa rojak dan bukan bahasa daerah tetapi bahasa Melayu ragam tinggi, bahasa yang tentunya mesti sesuai dan lengkap untuk mengarang kitab ilmu dan ajaran agama Islam yang sejagat, untuk menghasilkan karya persuratan atau kesusasteraan tinggi, bahasa untuk menulis surat rasmi kerajaan, dan bahasa untuk menggubal undang-undang negeri.” (halaman 9)

7. Kira-kira 60 peratus penduduk Indonesia ialah penutur asli bahasa Jawa. Namun bangsa Indonesia memilih bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi. Kelainan bahasa Melayu di Indonesia dinamakan bahasa Indonesia.

Petikan
“Karya agung Inggeris yang ditulis dalam bahasa middle English (zaman pertengahan) itu terpaksa diterjemahkan dan diterbitkan dalam bahasa Inggeris moden (bahasa Inggeris kini) kerana pembaca Inggeris hari ini tidak memahaminya, kecuali sekumpulan kecil pakar bahasa pertengahan Inggeris. Hanya beberapa orang Inggeris sekarang yang dapat memahami lebih daripada 10 peratus bahasa Inggeris yang digunakan dalam karya agung itu.

Penulis juga telah membaca sebahagian daripada karya itu -- memang sukar sekali memahami bahasa Chaucer itu. Walau bagaimanapun, bahasa Hikayat Raja Pasai yang dipercayai dikarang sekitar tahun 1360-an, beberapa tahun lebih awal daripada karya Inggeris itu, tidak perlu ‘diterjemahkan’ atau ditulis semula dalam bahasa Melayu moden, iaitu bahasa Melayu kini. Sebabnya, sesiapa yang bagus bahasa Melayunya dengan mudah dapat memahami lebih daripada 95 peratus bahasa Melayu yang digunakan dalam hikayat tersebut.” (MIAR: Hikayat Raja Pasai adalah antara teks satu kursus yang saya ikuti di universiti pada tahun tujuh puluhan. Saya anggarkan saya juga memahami lebih daripada 95 peratus bahasa buku itu.)