Nyah, Pengenyahan; Nyah-, Penyahaslian dan Lain-lain

Dalam Daftar Kata Bahasa Melayu Rumi-Sebutan-Jawi (DKBM, 2008: 1189) terdapat dua bentuk kata nyah. Yang pertama ialah nyah sebagai satu perkataan. Menurut Kamus Dewan Edisi Keempat (KD4), nyah ini ialah bahasa kasar yang bermaksud pergi, berhambus atau lari. Yang kedua ialah nyah- (dengan tanda sempang). Menurut KD4, nyah- ini ialah awalan asing yang menunjukkan buang atau hapus seperti dalam perkataan nyahcas (buang/hapus cas) dan nyahwarna (buang/hapus warna).

Nyah sebagai satu perkataan dapat menjadi kata dasar bagi menerbitkan kata terbitan dengan menggunakan imbuhan seperti meN-…-kan dan peN-…-an. Oleh sebab nyah satu suku kata, varian menge-…-kan menerbitkan perkataan mengenyahkan dan penge-…-an menerbitkan perkataan pengenyahan.

Nyah- sebagai awalan asing menerbitkan istilah dalam berbagai-bagai bidang. Antara perkataan itu termasuklah nyahasli dalam bidang biologi, nyahhutan dalam bidang perhutanan dan nyahpepijat dalam bidang komputer. Nyahasli bererti perubahan rupa bentuk protein atau asid nukleik dengan memanaskan atau menindakkannya dengan asid alkali, atau agen lain. Nyahhutan bermaksud pemusnahan hutan secara kekal untuk tujuan membuat jalan raya, bangunan dan sebagainya. Nyahpepijat pula bermakna tindakan mencari dan membasmi kesilapan yang terdapat dalam perisian atau perkakasan komputer.

Kata terbitan berawalan nyah- ini dapat menerbitkan kata terbitan lain. Apabila kita menggunakan imbuhan meN-…-kan, maka terbentuklah perkataan menyahaslikan, menyahhutankan dan menyahpepijatkan. Kita menggunakan imbuhan me-…-kan kerana kata dasar perkataan-perkataan ini lebih daripada satu suku kata dan bermula dengan huruf n. Apabila kita menggunakan imbuhan peN-…-an pula, maka terbentuklah perkataan penyahaslian, penyahhutanan dan penyahpepijatan. Berdasarkan DKBM dan KD4, inilah ejaan yang tepat. Ejaan *mengenyahaslikan, *mengenyahhutankan, *mengenyahpepijatkan, *pengenyahaslian, *pengenyahhutanan dan *pengenyahpepijatan silap.

Dalam Kamus Dewan Edisi Ketiga (KD3) tidak terdapat lema nyah- tetapi ada lema nyahasli, nyahcas, nyahhutan, nyahkod, nyahpepijat, nyahtentera dan nyahwarna. Ada kemungkinan KD4 memasukkan lema nyah- bagi mengesahkan bahawa perkataan nyahasli dan lain-lain itu ialah kata terbitan.

Berdasarkan senarai dalam lampiran 1, nyah- ialah padanan de-, dis- dan un-. Dalam buku Istilah Perubatan (2003: 86) ada tercatat “de- -- de-, nyah-” yang bermaksud padanan Melayu awalan Inggeris de- ialah de- atau nyah-. Jadi ada kemungkinan yang dimaksudkan “awalan asing” oleh KD4 ialah “padanan awalan asing de-, dis- dan un-”.

Berdasarkan tahun terbit beberapa buah buku dalam lampiran 2, awalan nyah- sudah digunakan sejak awal tahun 1990-an. Berdasarkan lampiran 1, awalan ini produktif. Senarai dalam lampiran 1 dijangka dapat diperpanjang.

Lampiran 1
Senarai Perkataan Berawalan Nyah-
1. nyahaktif (deactivate) (PRPM)
2. nyahasli (denature) (KD4)
3. nyahbalast (unballast) (PRPM)
4. nyahbur (deburring) (ERT)
5. nyahbutana (debutanization) (PRPM)
6. nyahcas (discharge) (KD4, Kej, IPK. Tek)
7. nyahcekam (declutch) (PRPM)
8. nyahetana (deethanization) (PRPM)
9. nyahfros (defrost) (PRPM)
10. nyahgandingan (decoupling) (PRPM)
11. nyahgerutu (dejagging) (Kom)
12. nyahgris (degreasing) (IPK)
13. nyahhelai (deleave) (Kom)
14. nyahhidrat (dehydrate) (PRPM)
15. nyahhutan (deforest) (KD4)
16. nyahindividu (deindividuation) (Kor)
17. nyahindustri (deindustrialization) (Kor)
18. nyahjerait (decatenate) (Kom)
19. nyahjerap (desorp), nyahjerapan (desorption) (Kej)
20. nyahkafeina (decaffeinated) (KD4)
21. nyahkarbon (decarburize) (PRPM)
22. nyahkod (decode) (Kom, TM dan KD4)
23. nyahkutub (depolarize) (Per, Tek)
24. nyahlapis (deleave) (Kom)
25. nyahlemak (defat) (Per)
26. nyahmusim (deseasonalization) (Sta)
27. nyahpadat (unpack) (Kom)
28. nyahpemasaran (demarketing) (Kor)
29. nyahpenormalan (denormalization) (TM)
30. nyahpenyusunan (decompilation) (TM)
31. nyahpepijat (debug) (Kom, TM dan KD4), nyahsilap (debug) (TPN)
32. nyahpita (demasking) (IPK)
33. nyahpropana (depropanize) (PRPM)
34. nyahsaiz (desizing) (ERT)
35. nyahtala (detune) (PRPM)
36. nyahtegasan (de-emphasis) (PRPM)
37. nyahtenaga (de-energize) (PRPM)
38. nyahtentera (demilitarization) (KD4)
39. nyahtoksik (detoxification) (KD4)
40. nyahwarna (discolour, decolourize, decolouring)
41. penyahfenolan (dephenolation) (PRPM)
42. penyahfosforanan (dephosphorization) (PRPM)
43. penyahhidrogenan (dehydrogenation) (PRPM)
44. penyahkacaan (devitrification) (PRPM)
45. penyahrawakan (derandomization) (PRPM)
46. penyahsulfuran (phosphate desulphurisation) (PRPM)
47. penyahzinkan (dezincification) (PRPM)

Lampiran 2
ERT = Istilah Teknik dan Vokasional: Ekonomi Rumah Tangga, DBP, 2003.
IPK = Glosari Industri Pembuatan Kereta, DBP, 1995.
Kej = Istilah Kejuruteraan: Perkhidmatan Bekalan Air, DBP, 2004.
Kom = Kamus Komputer, 1995. KL: DBP.
Kor = Glosari Korporat, DBP, 2002.
Per = Istilah Perubatan, DBP, 2003.
PRPM = Pusat Rujukan Persuratan Melayu seperti yang dicapai pada 22 Julai 2012
Sta = Glosari Statistik, DBP, 1996.
Tek = Kamus Teknik: Elektrik, DBP, 1999.
TM = Glosari Teknologi Maklumat, DBP, 2000.
TPN = Glosari Teknologi Pendidikan, DBP, 1995.