Dr. Rais Yatim Meminta Radio dan Televisyen Menggunakan Bahasa Melayu Baku

DBP, 1989

Pada 27 April 2011 akhbar dalam talian mStar menyiarkan berita “Rancangan Televisyen, Radio Guna Bahasa Melayu dengan Betul”. Pada keesokan harinya Laman Facebook (FB) Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia (DBPM) menyiarkan pautan berita itu. Sehingga kelmarin, sebanyak tujuh orang atau 0.5% daripada 1417 orang peminat FB DBPM memberikan sambutan sama ada dengan mengklik suka, membuat ulasan atau kedua-duanya sekali.

Kelmarin saya menyiarkan pautan itu di FB saya. Sehingga hari ini, sebanyak lapan orang sudah memberikan sambutan. Jumlah ini bersamaan dengan 1.4% daripada 570 orang rakan FB saya. Pembaca boleh membuat tafsiran sendiri tentang 0.4% dan 1.4% itu. Saya mahu memberikan tumpuan pada tajuk dan kandungan berita yang berkenaan.

Tajuk berita itu menyarankan bahawa penggunaan bahasa Melayu oleh pihak radio dan televisyen sudah betul. “Betul” di sini dapat bermaksud baku atau standard. Adakah saranan ini benar? Ikuti penjelasan seterusnya.

Intro berita itu ialah “Kementerian Penerangan, Komunikasi dan Kebudayaan (KPKK) mahu supaya bahasa Melayu digunakan dengan betul dalam semua rancangan di radio dan televisyen.” Perkataan “mahu” bermaksud kehendak. Tegasnya, KPKK menghendaki pihak radio dan televisyen menggunakan bahasa Melayu yang betul. Jadi, penggunaan yang sudah betul yang disarankan dalam tajuk bertentangan dengan kehendak agar diwujudkan penggunaan yang betul.

Tajuk yang sesuai dengan intro ialah “Radio dan Televisyen Diminta Agar Menggunakan Bahasa Melayu Baku” atau “Dr. Rais Yatim Meminta Radio dan Televisyen Menggunakan Bahasa Melayu Baku”.

Mungkin kita bertanya, benarkah penggunaan bahasa Melayu di radio dan televisyen tidak atau kurang baku? Perkara ini memerlukan kajian dan perbincangan yang tersendiri. Eloklah pihak yang berwajib seperti KPKK dan DBP menangani perkara ini. Biarlah saya memberikan tumpuan pada perenggan susulan berita itu.

Gagasan dalam perenggan kedua ialah “rakyat Malaysia hendaklah menggunakan bahasa Melayu baku”. Gagasan dalam perenggan ketiga pula ialah “bahasa Melayu terpinggir di bumi sendiri kerana masyarakat malu untuk menuturkannya”. Nyatalah bahawa perenggan kedua dan ketiga bukan susulan maksud atau huraian intro.

Tampaknya tajuk berita ini memujuk pembaca agar berasa kagum dengan penggunaan bahasa yang betul oleh pihak radio dan televisyen. Hal yang tersirat, para pembaca tidak perlulah “menegur” media itu supaya berubah. Yang perlu berubah ialah pembaca sendiri. Pembaca hendaklah menggunakan bahasa Melayu baku dan hendaklah berasa bangga menuturkannya. Rumusannya, wacana berita itu longgar kerana maksud tajuk bertentangan dengan intro dan perenggan susulan tidak menyokong maksud intro.

Saya meneruskan catatan ini dengan merujuk perenggan keenam. Dalam perenggan itu Dato' Seri Utama Dr. Rais Yatim menyatakan bahawa beliau menerima banyak surat dalam bahasa Inggeris. Seterusnya beliau berkata, “Saya secara hormat menjawabnya dalam bahasa Melayu."

Tindakan Dato' Seri Utama Dr. Rais Yatim menjadi sempadan. Yang sewajarnya menjadi teladan ialah tindakan memulangkan surat itu kepada penulisnya dan memintanya untuk menulis surat itu kembali dengan menggunakan bahasa kebangsaan.

Saya berasa wajar untuk mencatat satu perkara yang berkaitan dengan penggunaan bahasa baku, khususnya sebutan baku, oleh radio dan televisyen. Pada bulan 19 Januari 2000, Jemaah Menteri mengarahkan agar semua stesen televisyen dan radio milik kerajaan dan swasta tidak menggunakan sebutan bahasa Melayu baku. Berita akhbar Utusan Melayu pada keesokan harinya menggunakan tajuk “Radio dan Televisyen Dilarang Menggunakan Sebutan Baku”.

Tukang hebah terlantang arahan itu ialah Dato' Seri Utama Dr. Rais Yatim. Pada masa itu beliau menjadi Menteri di Jabatan Perdana Menteri. Dengan berdasarkan ulasan beliau dalam media cetak, bolehlah dikatakan bahawa beliau begitu gembira melaksanakan pemansuhan sebutan baku, iaitu sebutan yang didukung oleh Menteri Pendidikan pada tahun 1986 - 1991. Mujurnya, penggunaan sebutan baku kekal di sekolah seperti yang terkandung dalam Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 3/2000 tetapi untuk pengajaran dan pembelajaran mata pelajaran Bahasa Melayu sahaja.

Sebagai kesimpulannya, pembaca hendaklah mengelakkan diri daripada membuat tanggapan dan ulasan hanya dengan membaca tajuk. Pembaca juga perlu membaca keseluruhan sesuatu tulisan dengan teliti. Selain itu, pembaca memikirkan perkara yang tersirat dalam sesuatu penulisan. Jikalau mungkin, eloklah diketahui latar belakang sumber berita itu.