Cerpen: Batang

Oleh Isa Razak
Berita Minggu, 6 Mac 1977
(Edisi terkini)

Tuntunan Bahasa 2: Kata Alu-aluan

Wacana yang di bawah ini ialah transkripsi suara Dr. Haji Awang Sariyan dalam klip video Tuntunan Bahasa Siri 2 yang disiarkan di Facebook Kembara Bahasa Melayu Mahawangsa pada 23 April 2012.

Assalamualaikum warahmatullah. Salam sejahtera.

Kata kali ini yang ingin saya bincangkan bersama-sama dengan saudara dan saudari ialah kata alu-aluan ataupun *kata-kata aluan. Ungkapan ini biasa kita temukan dalam buku cenderamata ataupun dalam atur cara majlis – majlis perasmian, majlis-majlis yang lain. Soalnya manakah bentuk yang benar, adakah kata alu-aluan ataupun *kata-kata aluan?

Untuk melihat yang manakah yang betul, maka kita harus melihat apakah kata dasar kata itu, adakah alu ataupun alu-alu? Dalam kamus jelas ditunjukkan bahawa alu bermakna antan. Maka kalau kita *mengalukan orang datang, maka bengkaklah kepala orang yang berkunjung ke rumah kita. Jelas bahawa kata dasar bagi kata alu-aluan itu ialah alu-alu. Alu-alu diberi imbuhan, mengalu-alukan bererti menyambut, menyambut kedatangan tamu. Maka itu bentuk yang benar ialah kata alu-aluan, bukan *kata-kata aluan.

Sekali lagi saya mengajak saudara dan saudari memastikan ketepatan penggunaan kata itu dengan merujuk kepada kamus kerana kamus menunjukkan kata dasar dan bentuk terbitan kata itu dengan makna yang betul.

Kamus Teman Setia Kita

Pedoman Bahasa (JPEG) 092. Kembara Bahasa, 20 April 2012.

Bukit Langsat, Keningau

Assalamualaikum warahmatullahi wabarakatuh dan salam sejahtera.

Warga Bukit Langsat yang dirindui,

Tuntunan Bahasa: Pendingin Hawa



Pedoman Bahasa (JPEG) 091. Kembara Bahasa, 20 April 2012.

Pandangan Khidmat Nasihat Dewan Bahasa dan Pustaka (KNDBP)

Soalan: Seorang guru Bahasa Melayu menyatakan bahawa ungkapan “pendingin hawa” salah. Menurutnya, ungkapan yang betul ialah “penyaman udara”. Katanya, “pendingin hawa” istilah lama, “penyaman udara” istilah baharu. Apakah pendirian KNDBP?

Jawapan: Istilah yang betul ialah penyaman udara. Pendingin hawa ialah istilah lama. 2 Mei 2012.

Sebutan Baku: DBP Menunaikan Amanah

Pedoman Bahasa (JPEG) 090. Kembara Bahasa, 23 April 2012.

Tuntunan Bahasa 1: Pendingin Hawa

Wacana yang di bawah ini ialah transkripsi suara Dr. Haji Awang Sariyan dalam klip video Tuntunan Bahasa Siri 1 yang disiarkan di Facebook Kembara Bahasa Melayu Mahawangsa pada 20 April 2012.

Lakuan Bahasa (Speech Act)

Tahniah!

Kamus Linguistik terbitan Dewan Bahasa dan Pustaka (1997) mentakrifkan lakuan bahasa (speech act) sebagai “penghasilan bunyi bahasa dengan cara yang tersusun untuk melahirkan ujaran yang bermakna”. Istilah ini ada kaitan dengan istilah peristiwa bahasa (speech event), iaitu unit asas dalam analisis interaksi pertuturan, yang merangkumi penggunaan lakuan bahasa dalam struktur wacana yang lebih besar. Unit asas contoh pujian, nasihat dan aduan. Selain itu, istilah ini ada kaitan dengan istilah fungsi, iaitu penggunaan bahasa untuk tujuan tertentu seperti fungsi komunikatif dan fungsi pengungkapan. Fungsi komunikatif ialah fungsi bahasa untuk tujuan menyampaikan maklumat antara penutur atau penulis dengan pendengar atau pembaca. Fungsi pengungkapan pula ialah fungsi bahasa untuk tujuan mengungkapkan perasaan seseorang. Selain itu, istilah ini ada kaitan juga dengan istilah pola ayat, iaitu susunan unsur-unsur ayat berdasarkan struktur dan/atau makna.

Penggandaan Kata Nama Majmuk

Soalan
Saya mohon pencerahan daripada tuan tentang kata ganda bagi kata nama. Contoh: 1. guru-guru besar (banyak guru besar) (betul), guru besar-guru besar (salah). 2. guru besar-guru besar (banyak guru yang berbadan besar) (betul). 3. alat-alat tulis atau alat tulis-alat tulis?

Jawapan
Perkataan “guru besar” (contoh 1) dan “alat tulis” (contoh 3) ialah kata nama majmuk. Tatabahasa Dewan Edisi Ketiga (halaman 139) menyatakan, terdapat dua cara untuk mengeja kata nama majmuk. Yang pertama, bagi kata nama majmuk yang dieja berpisah, hanya bahagian awal kata sahaja yang digandakan. Perkataan contoh yang diberikan ialah kertas kerja g kertas-kertas kerja, rumah sakit g rumah-rumah sakit, mata pelajaran g mata-mata pelajaran dan roda tenaga g roda-roda tenaga. Berdasarkan panduan ini, ejaan kata ganda yang betul ialah “guru-guru besar” dan “alat-alat tulis”.

Perbadanan Tabung Pendidikan Tinggi Nasional (PTPTN) Inisiatif Tun dan Dato’ Seri

Fakta ini menarik. Kita berharap Yang Amat Berbahagia Tun Dr. Mahathir Mohamad dan Yang Amat Berhormat Dato’ Seri Mohd Najib Tun Razak akan menafikan fakta ini. Media cetak dan media elektronik yang berkaitan wajar menunjukkan bukti bahawa Hansard Parlimen Kesembilan, Penggal Ketiga, Mesyuarat Pertama (Jilid III, Bil. 26) bertarikh 13 Mei 1997 rekaan semata-mata.

Lampiran
Akta PTPTN 1997 Digubal Ketika Dato’ Seri Mohd Najib Tun Razak Menerajui Kementerian Pendidikan

Sebutan dan Ejaan Akronim UMNO

Soalan Asal
Mengapakah kita menyebut huruf “u” dalam perkataan UMNO dengan bunyi “a” seperti dalam perkataan “ayam”?

Jawapan
Menurut Kamus Dewan Edisi Keempat (KDEK), UMNO ialah akronim bagi United Malays National Organisation. UMNO ialah akronim bahasa Inggeris. UMNO bukan akronim bahasa Melayu. Oleh hal yang demikian, sebutan akronim itu mestilah berasaskan bahasa Inggeris. Dalam bahasa Inggeris huruf “u” dapat berbunyi [a] seperti dalam perkataan “up”, “but” dan “hub”. Jadi, sebutan [am.no] itu betul.

Agar Keunggulanmu Terpelihara



Pedoman Bahasa (JPEG) 089. Kumpulan Kembara Bahasa, 5 April 2012.

….

Akan kuracun gerombolan anai-anai
yang memakan dinding dan lantai
akan kubunuh lipan dan kala
yang cuba menyengat bisa
agar keunggulanmu terpelihara
di mata anak cucu kita.

….

“Puisi Bahasa” oleh Rosnani Ahmad, klik.

Bahasa Melayu Mahawangsa

Pedoman Bahasa (JPEG) 088. Bahasa Melayu Mahawangsa.

"Adapun Melayu Mahawangsa itu ialah bangsa Melayu besar yang jiwanya menyatu dan tidak menyempitkan diri semata-mata atas dasar batas geopolitik yang telah secara artifisial dirangka oleh penjajah. Asas pengikat penyatuan Melayu Mahawangsa pada zaman Kesultanan Melayu di seluruh Kepulauan Melayu sejak dahulu ialah akidah dan bahasa Melayu. Kembalilah kita ke akar kita." Kembara Bahasa Melayu Mahawangsa, Kumpulan Kembara Bahasa, 1 April 2012.

Bahasa Melayu Memiliki Lebih Sejuta Istilah

Pedoman Bahasa (JPEG) 087. Kosa Kata dan Istilah.

“Peranan bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu telah menonjolkan kemampuannya sebagai wadah penyampai ilmu dalam pelbagai bidang. Untuk menyokong peranan tersebut, jutaan istilah dan kosa kata dalam bahasa Melayu telah dicipta. Dalam hal ini, Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) selaku badan yang diberikan tanggungjawab untuk mengembangkan bahasa Melayu turut memainkan peranannya. Sehingga kini,  DBP telah menghasilkan lebih daripada sejuta istilah pelbagai bidang ilmu, dan sebanyak 868 104  daripadanya telah diterbitkan dalam 226 buah daftar istilah dan glosari istilah serta 51 buah kamus istilah. Selain itu, DBP juga telah menerbitkan buku pelbagai bidang dalam bahasa Melayu.” – Zaidi Ismail, “Bicara Bahasa: Kembalinya Kuasa Bahasa Melayu?”, Dewan Bahasa, April 2011.

Brunei Memartabatkan Tulisan Jawi

Gambar ini dikirim oleh Tuan Gazali Suhaili kepada Kumpulan Kembaran Bahasa pada hari ini, 1 April 2012. Menurut Tuan Gazali, Brunei memartabatkan aksara Jawi pada papan tanda, notis penerangan, tanda jalan dan sebagainya. Hal yang sangat menarik, nama orang dalam bahasa China dan perkataan Inggeris pun ditulis dengan tulisan Jawi.

Cikgu Nani Md Bakir pernah memberikan penjelasan ringkas tentang pelajaran Jawi di Brunei dalam satu jalur Facebook saya pada 21 Ogos 2011. Menurutnya, pelajaran Jawi adalah sebahagian daripada mata pelajaran bahasa Melayu. Beliau mengatakan, pelajar bukan Melayu juga menguasai bacaan dan tulisan Jawi. Hal itu berlaku kerana pelajaran Jawi diajarkan dari prasekolah sehingga Tahun 10.

Seterusnya Cikgu Nani menulis, “Di Brunei setiap papan tanda kedai masih menggunakan tulisan Jawi. Selain papan tanda, tanda-tanda jalan, tulisan pada kenderaan kerajaan atau kenderaan berat juga mempunyai tulisan Jawi di samping tulisan Rumi. Malahan pemakluman pada kain rentang juga ditulis dengan tulisan Jawi.”

Cikgu Nani mengatakan dahulu (semasa di Sabah) dia tidak menguasai tulisan Jawi. Apabila dia bertugas di Brunei, dia “kena belajar jua” (tulisan Jawi). Dia mengatakan, ada perbezaan antara sistem ejaan Jawi lama dengan ejaan Jawi baharu. Perbezaan itu menyebabkan dia berasa keliru.

Cikgu Nani menulis lagi, “Anak bongsu saya yang belajar di sekolah Cina mempunyai satu period khusus dalam seminggu untuk mata pelajaran ini. Anak-anak saya dapat membezakan ejaan lama dengan ejaan baharu Jawi kerana di sekolah agama, buku-buku rujukan menggunakan sistem ejaan lama dan lebih tepat ejaannya. Sekiranya ada ujian mengeja Jawi di sekolah biasa, mereka akan bertanya, cikgu, ejaan baru ke atau ejaan agama (lama)?” Cikgu Nani mengakhiri tulisannya dengan ikon senyuman “:-D”.