Sari Makalah: Peribahasa Lambang Kesarjanaan Melayu

Perumpamaan Mementingkan Maksud

Lokman Abdul Samad, “Peribahasa Lambang Kesarjanaan Melayu”, Melayu (Jurnal Antarabangsa Dunia Melayu), Jilid 2 Bilangan 2, Disember 2004, halaman 91 -- 106.

Imbuhan Ber- + Kata Adjektif

Bertabah, bergigih, bergagah?

Kita biasa menggunakan kata terbitan berimbuhan ber- yang kata dasarnya ialah kata adjektif. Contohnya ialah  berjimat, berkasih dan bersuka. Pembentukan perkataan-perkataan ini dapat kita ringkaskan sebagai ber- + kata adjektif. Perkataan-perkataan ini dapat juga berdiri sebagai gabungan kata, iaitu berjimat cermat, berkasih sayang dan bersuka ria. Perkataan dan ayat contoh diberikan dalam lampiran 1.

Simpulan bahasa yang bermula dengan kata adjektif juga menerima imbuhan ber-. Contohnya ialah berkecil hati, bermasam muka dan berlapang dada. Pembentukan perkataan-perkataan ini dapat kita ringkaskan sebagai ber- + simpulan bahasa. Senarai perkataan contoh diberikan dalam lampiran 2.

Nasyid: Menangislah Selalu

Menangislah Selagi Berair Mata
Perihal Menangis

Menangislah selalu

Guru Jawi Dicabar (2)

Guru Jawi Dicabar (1)

Dalam beberapa pelajaran awal, pelajar mengenal dan menulis huruf alif, ya, wau, ba, ta, nun, nya dan jim. Lebih sepertiga masa setiap sesi pelajaran digunakan untuk latihan menulis huruf tunggal dan huruf bersambung bagi membentuk perkataan seperti abu, babu dan babi. Perkataan-perkataan itu membentuk ayat seperti “Abu bawa bubu”, “Babu bawa Boby” dan “Yati bawa tuba”. Pengajaran dan pembelajaran itu berjalan lancar. Aku berasa bangga kerana semua pelajar itu akhirnya boleh membaca dan menulis tulisan Jawi, termasuk menulis nama sendiri dan nama khas seperti Sandakan, Kota Kinabalu dan London.

Guru Jawi Dicabar (1)

Belajar Tulisan Jawi

Tiada rotan, akar pun berguna. Ketika itu aku berusia dua puluh tahun. Guru-guru di sekolah rendah itu menganggap aku sebagai rotan kerana dalam kalangan mereka hanya aku yang celik Jawi. Sebaliknya aku menganggap diriku sebagai akar kerana kebolehanku menulis Jawi tidak seberapa. Lagipun, pada masa itu baru beberapa hari aku bergelar guru tanpa latihan. Jikalau ada guru lain yang mahir menulis Jawi dan terlatih pula, khidmatku pasti tidak diperlukan.

Di sekolah itu, hanya aku orang Melayu. Guru-guru yang lain dan semua murid ialah suku kaum Kadazan. Jabatan Pelajaran Sabah melantik aku sebagai guru mata pelajaran Bahasa Malaysia. Guru besar menugaskan aku untuk mengajarkan mata pelajaran itu kepada murid tahun tiga, empat, lima dan enam.

Saya Pilih Kesep

Jikalau bijinya kesep, puaslah kita makan!

1. Pada 9 Mac 2012 Facebook Pelita Bahasa mengetengahkan perkataan kesip. Dicatatkan bahawa kesip bermaksud tidak berbiji atau terlalu kecil bijinya (tentang buah-buahan). Takrif ini ialah takrif lema kesip I dalam Kamus Dewan Edisi Keempat (KDEK). Baru saya sedar bahawa KDEK menggunakan ejaan dan sebutan kesip. Selama ini saya menggunakan ejaan kesep dan sebutan [kĕ.sĕp].

Nyah, Pengenyahan; Nyah-, Penyahaslian dan Lain-lain

Dalam Daftar Kata Bahasa Melayu Rumi-Sebutan-Jawi (DKBM, 2008: 1189) terdapat dua bentuk kata nyah. Yang pertama ialah nyah sebagai satu perkataan. Menurut Kamus Dewan Edisi Keempat (KD4), nyah ini ialah bahasa kasar yang bermaksud pergi, berhambus atau lari. Yang kedua ialah nyah- (dengan tanda sempang). Menurut KD4, nyah- ini ialah awalan asing yang menunjukkan buang atau hapus seperti dalam perkataan nyahcas (buang/hapus cas) dan nyahwarna (buang/hapus warna).

Rancangan Didik Hibur Gapena di Televisyen

Datuk Dr. Abdul Latif

Kita mengucapkan syabas kepada Gabungan Penulis Nasional (Gapena) kerana menyediakan skrip rancangan khas tentang bahasa Melayu untuk siaran televisyen. Kita berharap proses penyediaan skrip itu berjalan lancar dan penyiaran rancangan itu menjadi kenyataan.

Kita juga berharap rancangan itu berupa rancangan didik hibur yang kaya dengan nilai murni. Antara nilai murni yang mesti diserlahkan termasuklah kecintaan terhadap penggunaan bahasa yang bermutu, santun dan indah. Sindiran hanyalah unsur sampingan dan mesti diserapkan dengan gaya bahasa dan persekitaran yang memperlihatkan kehalusan budi masyarakat Melayu.

Sambil Lewa Seerti dengan Sambalewa

Gambar daripada http://www.bmupsr.com/2010/05/sambalewa-atau-sambil-lewa.html (diubah suai)

Kita biasa menggunakan ungkapan “sambil lewa”. Kita faham maksudnya, iaitu tidak bersungguh-sungguh mengerjakan sesuatu. Kita menerima kewujudannya sebagai ungkapan yang utuh, iaitu kata majmuk. Dalam kamus pun, “lewa” ditakrifkan dalam konteks ungkapan “sambil lewa”, bukan “sambil” + “lewa”. Walau bagaimanapun, kamus menyatakan “lewa” juga ialah dialek Kelantan. Perkataan ini digunakan sebagai kata terbitan “melewa” yang bermaksud mengacukan pisau (dan sebagainya) kepada seseorang.

Tuntutan Dong Zong Melampau

| Ada Rakyat Malaysia Memperlekeh Bahasa Kebangsaan | Kebanyakan Pelajar Tingkatan Empat Keturunan Cina Tidak Mencintai Bahasa Kebangsaan | Kisah di Pusat Dokumentasi Melayu: Mereka Memilih Laluan Sempit di Hadapan Saya | Penyetaraan Bahasa Lain dengan Bahasa Kebangsaan Ditolak || Bahasa Melayu Asas Kontrak Sosial || Diberi Betis, Hendak Paha |PAGE Terus Mengungguli Gelaran Penyokong Tegar PPSMI |

Saya mengucapkan syabas kepada Ketua Pengarah Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP), Dr. Haji Awang Sariyan, kerana menegur sikap melampau Dong Zong. Teguran beliau termuat dalam akhbar dalam talian Malaysiakini pada 13 Julai 2012. Beliau menyifatkan tuntutan Dong Zong agar pelbagai bahasa pengantar diperkenalkan dalam sistem pendidikan bersifat chauvinistic dan menyalahi Perlembagaan.

Jawi: Vokal Alif

Pedoman Bahasa (JPEG) 097, Jawi: Vokal Alif





 

  

Mejar (B) Yeap Keng Leng dalam Kenangan

Ini adalah antara perenggan yang saya catat dalam Facebook beberapa bulan yang lalu: “Saya rindu akan Bukit Langsat. Jikalau tuan/puan ada sedikit masa terluang dan ada sesuatu yang rasa-rasanya wajar dikongsikan dengan saya, apabila tuan/puan mengusahakan perkongsian itu, terima kasih yang setinggi-tingginya saya ucapkan. Entah mengapa, saya teringat akan Tuan Mejar (B) Yeap Keng Leng, Encik Ruslin Ekon dan beberapa orang yang lain.”

Hanya beberapa orang rakan sempat membaca catatan itu. Perbincangan berkisar pada rasa rindu dan kemudian berfokus pada perkataan “Bukit Langsat”. Nama yang saya ketengahkan dalam ayat terakhir perenggan yang di atas tenggelam. Saya mendapat maklumat bukan terkini tentang Tuan Mejar (B) Yeap Keng Leng melalui laman sesawang kampus Bukit Langsat.

Sekelumit Bicara Suprasegmental

Ungkapan lengkap suprasegmental ialah fitur suprasegmental yang seerti dengan ciri prosodi. Ungkapan ini bermaksud pertuturan yang tidak terhad pada satu penggalan. Contohnya, tekanan, nada dan kepanjangan. Secara umum, dalam bahasa Melayu baku unsur-unsur ini tidak membezakan makna. Dalam bahasa sukuan di Sabah unsur ini ada yang membezakan makna. Hal ini perlu dikaji oleh anak jati Sabah yang terdidik dalam linguistik. Dalam bahasa lain seperti bahasa Arab, Cina dan Inggeris, unsur-unsur ini penting.

Ejaan Jawi: Songkok

Dalam tulisan Jawi kini, perkataan songkok dieja سوڠكوق. Ejaan ini berdasarkan peraturan pengejaan kata dasar dua suku kata dan penggunaan huruf qaf.

Perkataan songkok ialah kata dasar dua suku kata berpola KVK-KVK. K ialah konsonan dan V ialah vokal. Huruf ng ialah digraf (konsonan bergabung) dan dikira satu unit (satu K). Jadi, suku kata “song” ialah KVK bukan KVKK. Suku kata yang diakhiri dengan K dinamakan suku kata tertutup. Jadi, perkataan songkok terdiri daripada dua suku kata tertutup. V dalam suku kata “song” dan “kok” ialah o dan dinamakan pola vokal o + o.

Tuntunan Bahasa 8: Pendalaman dan Pedalaman

Tuntunan Bahasa: (1) Pendingin Hawa (2) Kata Alu-aluan (3) Berbahaya (4) Hal-hal Lain, Program Tentatif dan Lain-lain (5) Setengah-setengah, Sesetengah (6) Para dan Para-para (7)  Kejar-mengejar

Wacana yang di bawah ini ialah transkripsi suara Dr. Haji Awang Sariyan dalam klip video Tuntunan Bahasa Siri 8 yang disiarkan di Facebook Kembara Bahasa Melayu Mahawangsa pada 29 Jun 2012.

Tuntunan Bahasa 7: Kejar-mengejar

Huruf Vokal Jawi: Alif



Huruf alif ialah huruf pertama abjad Jawi. Secara umum, padanannya dalam tulisan Rumi ialah huruf a dan e pepet. Namun alif juga melambangkan vokal lain sama ada secara bersendirian atau apabila bergabung atau berangkai dengan huruf lain. Hal ini akan dibincangkan dalam beberapa perenggan seterusnya.

Mula-mula kita perhatikan bentuk alif. Berdasarkan kedudukan, ada dua bentuk alif, iaitu tunggal dan berangkai dengan huruf lain. Alif tunggal tidak berangkai dengan huruf lain. Alif ini menunggal atau berada di awal rangkaian. Alif yang berangkai dengan huruf lain hanya berada di akhir rangkaian. Hal ini berlaku kerana alif tergolong dalam huruf pemutus. Huruf pemutus boleh berangkai dengan huruf sebelumnya tetapi tidak boleh berangkai dengan huruf selepasnya.

Sebutan Baku di Singapura

Sebutan Baku di Singapura 2012
Oleh Nur Isyana Isaman

Singapura, 4 Julai 2012. Setelah dua dekad melaksanakan sistem sebutan bahasa Melayu baku di Singapura, persoalannya kini adakah para penutur Bahasa Melayu baku sudah dapat menguasai sistem tersebut sepenuhnya?

Menteri Negara Ehwal Dalam Negeri merangkap Ehwal Luar Masagos Zulkifli Masagos Mohamed berkata, sekiranya sebutan baku di sini masih di tahap sedang beralih kepada bentuk sebutan baku sempurna, bilakah kita akan dapat menguasai sistem itu sepenuhnya dan apakah langkah-langkah yang boleh diambil untuk memastikan ia benar-benar tercapai?

Encik Masagos yang juga Pengerusi Majlis Bahasa Melayu Singapura berkata demikian di majlis perasmian Simposium Pemantapan Sebutan Baku di NIE petang tadi.

Huruf Jawi: Ye

Pedoman Bahasa (JPEG) 096, Jawi: Huruf Ye

Abjad Jawi terdiri daripada tiga puluh huruf Arab (yang sudah dimelayukan) dan tujuh huruf ciptaan orang Melayu. Lima huruf ciptaan itu ialah ca, nga, pa, ga dan nya sudah wujud sejak abad keempat belas Masehi. Dua huruf lagi, iaitu va dan ye dicipta pada abad kedua puluh. Huruf va dicipta dalam Konvensyen Tulisan Jawi di Terengganu pada tahun 1984. Huruf ye akan kita bincangkan dalam perenggan-perenggan seterusnya.

Penyetaraan Bahasa Lain dengan Bahasa Kebangsaan Ditolak

Usaha pihak tertentu untuk menyetarakan bahasa lain dengan bahasa kebangsaan ditolak. Penolakan itu terkandung dalam ketetapan Seminar Bahasa, Kesusasteraan dan Kebudayaan dalam Sistem Pendidikan Kebangsaan anjuran Gabungan Persatuan Penulis Nasional Malaysia (GAPENA) dengan kerjasama Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) di DBP pada 28 Jun 2012 lalu. Ketetapan seminar itu disampaikan kepada Timbalan Menteri Pelajaran Malaysia, YB Dr. Puad Zarkashi pada akhir seminar.